Kijken door een rietje

Het college van Amsterdam heeft een lijvige brief aan de raad geschreven over ‘vertrouwen tussen burger en overheid’. Burgemeester Femke Halsema legt in de brief de vinger op het mensbeeld, dat sinds de jaren 80 domineert: “Burgers werden gezien als consument en dat had effect op hoe overheden burgers behandelden. Namelijk als individuen die vooral bezig zijn met hun eigenbelang, mensen die je niet kunt vertrouwen en daarom gecontroleerd moeten worden.”

In haar brief, schrijft Halsema verder: “Het beeld ontstaat bij burgers dat politici oneerlijk zijn, incompetent en niet in staat complexe maatschappelijke problemen op te lossen. Het vertrouwen lekt weg.”
Als voorbeeld noemt ze – off course – de toeslagen affaire, maar er zijn natuurlijk plenty andere voorbeelden te vinden waar het (ernstig) is misgegaan. Deze missers vallen niet te ontkennen. De combinatie met het (imho) toxische mensbeeld, creëert ook inderdaad een slechte voedingsbodem voor een gezonde vertrouwensband.

Nuance

Halsema heeft gelijk, al heb ik een aanvulling. Een bemoediging en aansporing aan raden en griffies. Eerst een nadere diagnose.

Wat je aandacht geeft, groeit. Waar je op klikt, maak je sterker. Wat je bekijkt, bepaalt je blik. Het is een bekend gegeven dat lezers van de Telegraaf de samenleving onveiliger vinden dan lezers van andere kranten. Doordat de Telefgraaf relatief veel schrijft over misdaad en opsporing, ontstaat bij de lezer vanzelf een negatiever beeld over  het leven in de polder. Niet voor niets pleiten sommigen ervoor om ‘het nieuws’ maar helemaal te mijden. Nieuws consumptie kan zijn als kijken naar de wereld door een rietje, dan valt er nogal wat buiten je blikveld.

Bloed-aan-de-paal

Als oud-journalist weet ik een beetje hoe het werkt. Goed nieuws is geen nieuws. Uitzonderingen zijn interessant. Het gewone, mondaine, laten we liever links liggen. Bloed-aan-de-paal en stront-aan-de-knikker verkopen. Dus kiezen veel media gemakkelijk voor een selectie van de werkelijkheid die niet de werkelijkheid zelf is. Zie hier de nieuwsparadox: je denkt dat je op de hoogte bent, maar feitelijk mis je het grote plaatje. Want de uitzondering wordt regel, als je je baseert op ‘het nieuws’.

Schaars

Een ander belangrijk fenomeen is dat de hoeveelheid verslaggeving over zaken die de relatie inwoner-overheid raken, drastisch is gedaald. Zeker waar het de lokale overheid betreft. Lokale media zijn – zeker in kleinere plaatsen – tanende. Goed ingevoerde lokale verslaggeving wordt steeds schaarser. Waren er vroeger nog meerdere huis-aan-huis bladen, tegenwoordig mag je blij zijn als er nog een bezorger is die hem in je brievenbus stopt.

Optimistisch

Per saldo is het weinige dat de inwoner over de (lokale) overheid te zien krijgt, vooral negatief. Wat inwoners niet of in ieder geval stukken minder zien, is wat er wél goed gaat. En dat is ondanks alles, heel veel. Een mooi voorbeeld daarvan zag ik donderdag 3 november bij de eerste OpenStad-live in Amsterdam. Een inspirerende bijeenkomst waarin zichtbaar werd dat digitale participatie met behulp van participatietool OpenStad tot opmerkelijke betrokkenheid kan leiden. Natuurlijk; niet alles is een succes, er moet nog veel geleerd en ontdekt worden, maar er is genoeg bewijs om optimistisch te zijn.

Winst pakken

Daar zit ook de aanmoediging richting gemeenteraden en griffies: er gaat heel veel wel goed. Het is alleen niet goed zichtbaar. Het werk dat de gemeenteraad doet is heel waardevol, maar verstopt. Daar ligt nog veel winst te wachten. Als inwoners in ‘het nieuws’ niet meer te zien krijgen wat er wél goed gaat, zorg er dan voor dat er een plek is waar ze dat wel zien en verleidt ze er naartoe. De raad zélf is aan zet. Die kan zelf heel veel doen om te tonen dat hij niet achterhaald is, door zijn eigen werk zichtbaar te maken. Inclusief de discussies, het verzet en de strijd tussen coalitie en oppositie.

In het whitepaper “Ontsluit het verborgen goud van de raad” heb ik een poging gedaan te schetsen wat er nu al op korte termijn mogelijk is om het werk van de raad beter voor het voetlicht te brengen. Mocht je het willen lezen, je kunt het hier downloaden.